Willa Jaugschów na Podgórzu będzie domem wielorodzinnym

Willa Jaugschów przy ul. Poznańskiej 30-32. Od lat wołała o pomstę do nieba. Budynek należał kiedyś do jednej z najbardziej zasłużonych rodzin dla Podgórza i Torunia, jednak od dawna dogorywa. Ostatnio coś wokół niego zaczęło się dziać. Wycięto otaczającą willę zieleń, sam budynek jednak pozostał. Co go czeka?

- Inwestor przygotowuje się do inwestycji związanej z remontem i przebudową budynku jednorodzinnego na wielorodzinny - wyjaśnia Aleksandra Iżycka z Urzędu Miasta Torunia.

Mamy nadzieję, że efekt tej przebudowy nie będzie podobny do tego, który stoi dziś przy ul. Bydgoskiej 56, zresztą po sąsiedzku z kamienicą zbudowaną w latach międzywojennych przez Jaugschów. Przebudowa domu przy Poznańskiej została uzgodniona z Biurem Miejskiego Konserwatora Zabytków, pozwolenie na nią wydał Wydział Architektury i Budownictwa UMT. Willa Jaugschów nie jest wpisana do rejestru zabytków, znajduje się jednak w gminnej ewidencji zabytków.

Dla historii Podgórza i Torunia willa jest miejscem bardzo ważnym, chociażby ze względu na ogromne znaczenie, jakie dla obu miast (Podgórz został przyłączony do Torunia dopiero w 1938 roku) miała rodzina Jaugschów. Dzieje familii opisała kilka lat temu w jednym z naszych Albumów rodzinnych pani Elżbieta Wykrzykowska, wnuczką Bernarda Jaugscha. Jej opowieść przypominamy.

Nestorem firmy był mój pradziadek Adam Jaugsch, urodzony w 1850 r. w Sarnowej (obecnie dzielnica Rawicza). Jego ojciec Wawrzyniec Jaxa-Jaxiewicz, brał udział w powstaniu styczniowym. Po jego upadku został zesłany na Syberię. Aby wrócić na ziemie polskie i zamieszkać na terenie zaboru pruskiego, musiał zmienić nazwisko na niemieckie. Już jako Jaugsch osiadł na Podgórzu i przy zbiegu dzisiejszej ulicy Poznańskiej z Hallera prowadził kuźnię.

Jego syn Adam zajmował się handlem nierogacizną. Pomagali mu w tym synowie: Stanisław (1879-1947), Artur (1882-1933) i Bernard, mój dziadek (1888-1935 r.). Najstarszy z tej trójki, Stanisław założył spółkę zajmująca się nie tylko handlem rogacizną, ale także produkcją i eksportem szynek, bekonów, wędlin. Jego wspólnikiem został brat Bernard oraz przez jakiś czas pan Scholz. Po jego spłaceniu, do spółki wszedł syn Stanisława - Norbert, wówczas maturzysta, jedyny z całej rodziny, który całe swoje życie zawodowe związał z branżą mięsną.

W pobliżu miejskiej rzeźni przy Szosie Lubickiej wybudowali swoją przetwórnię. Z rzeźnią miejską byli powiązani interesami. Udzielili jej nawet jakiejś pożyczki i w zamian korzystali z ubojni. Świadczyli sobie nawzajem różne usługi.

W latach dwudziestych i trzydziestych minionego wieku Jaugschowie wybudowali nowe hale produkcyjne, unowocześnili zakład. Ich wyroby cieszyły się znakomitą renomą, zdobywały liczne nagrody na targach krajowych i międzynarodowych. Prowadzili eksport bekonów, szynek i konserw m.in. do Austrii, Niemiec, Czechosłowacji Hiszpanii, USA i Anglii.

Mój dziadek Bernard zmarł w 1935 roku, a że od dziewięciu lat był wdowcem, opiekę nad czwórką osieroconych, wówczas małoletnich dzieci przejął jego brat Stanisław. Wywiązywał się z tego znakomicie. Dziadek zamierzał każdemu z dzieci pozostawić kamienicę. Zdążył wybudować jedną, tę, w której przez wiele lat na Podgórzu mieścił się komisariat. Niemal bliźniaczą kamienicę, tylko jeszcze bardziej okazałą, przy ul. Bydgoskiej 54 postawił Stanisław. Rodzina wujka wykupiła też piękną willę z pruskiego muru przy skrzyżowaniu ul. Bydgoskiej z ul. Konopnickiej, tę, gdzie każdego roku tak pięknie kwitną magnolie.

Podczas wojny Stanisław Jaugsch, chociaż pod niemieckim nadzorem, pracę w swoich dawnych zakładach traktował jak u siebie. Przekazywał wyroby organizacjom wysyłającym paczki do jenieckich obozów. Został na tym przyłapany. Niemiecki sąd skazał go na karę śmierci, a jego żonę Felicję i najstarszą córkę Bernarda - Dobromirę, moją mamą, które mu pomagały - na 3,5 roku więzienia. Przeszły drogę od toruńskiego okrąglaka do więzienia w Lubece. Cukrzyca wujka Stanisława, a przede wszystkim łapówka przekazana w Berlinie niemieckiemu adwokatowi wpłynęły na zmianę wyroku z kary śmierci na 15 lat.

Długo by można opowiadać o wojennych losach moich krewnych. Witold - syn Bernarda walczył w Powstaniu Warszawskim, trafił do obozu w Pruszkowie, skąd uciekł. We wrześniu 1945 r. przyjechał do Torunia i jako pracownik fizyczny zatrudnił się w firmie będącej do niedawna własnością rodziny. Po trzech dniach został przez komisarza wyrzucony, jako element niepożądany. Wyjechał do Wrocławia.

Wujek z żoną i z moją mamą w kwietniu 1946 r. wrócili z niemieckich więzień do Torunia. Stanisław Jaugsch wycieńczony chorobą i więzieniem, bezradny wobec powojennej rzeczywistości, zmarł w 1947 r.

Jego syn Norbert przeniósł się do Warszawy, gdzie organizował Biuro Handlu Zagranicznego przy Centrali Mięsnej. Dzięki przedwojennym kontaktom, udało mu się wypromować polską szynkę Krakus i inne przetwory w USA i Europie. Był specjalistą od spraw jakości i ekspertem Polskiej Izby Handlu Zagranicznego. Zmarł w 2004 r. i spoczął w rodzinnym grobowcu na cmentarzu na Podgórzu.

Poznaj ciekawe grupy lokalne na Facebooku:

• Bieżące wypadki i utrudnienia w Kujawsko-Pomorskiem
• Gdzie dobrze zjeść w Toruniu i okolicach?
• Toruń Retro
• Sport w Toruniu