Toruń. Kiedy powstał "dom Muminków" na Bielanach i co się z nim stanie?

Zabytkowy kompleks wodociągów na Bielanach zna pewnie każdy - przynajmniej z widzenia. Jest to jedno z najciekawszych miejsc w Toruniu, co wiele razy na łamach "Nowości" mieliśmy okazję udowodnić. Poza pochodzącą z końca XIX wieku stacją pomp Stare Bielany, w okolicy jest jeszcze jedna. Znacznie mniejsza i nieco młodsza - Nowe Bielany. Bywalcy miasteczka uniwersyteckiego nazywają ten obiekt domem Muminków, ponieważ rzeczywiście jest podobny do domu bohaterów opowieści Tove Jansson.

Niestety, dom Muminków z toruńskich Bielan od lat jest opuszczony, a los jego bywał niepewny. To się jednak ma niebawem zmienić. Podczas listopadowej sesji Rady Miasta Torunia, omawiając projekt budżetu na 2022 rok skarbniczka Magdalena Flisykowska wspomniała o funduszach zarezerwowanych na adaptację budynku. Co tam powstanie?

- W dawnej stacji pomp ma powstać Kopernikańskie Centrum Integracji. Ma ono służyć z jednej strony integracji studentów z zagranicy z naszymi studentami, z drugiej organizacji wydarzeń integrujących społeczność UMK że społecznością miasta - mówi prof. Marcin Czyżniewski, rzecznik toruńskiej uczelni, a zarazem przewodniczący RMT. - Ma to być miejsce spotkań studentów i organizowania inicjatyw pokazujących wielokulturowość naszej społeczności i pozwalających poznać inne kraje i kultury. Konieczny jest gruntowny remont obiektów, całkowity koszt inwestycji szacujemy na co najmniej 3 mln zł. Miasto zadeklarowało wsparcie w wysokości 900.000 złotych, po 450 tys. w 2022 i 2023 roku. Obecnie zleciliśmy wykonanie projektu wykonawczego, sama inwestycja rozpocznie się w pierwszej połowie 2022.

Budynek jest mieszkańcom Bielan dobrze znany. Kiedy powstał? Na pierwszy rzut oka sprawa wydaje się oczywista, dzieje toruńskich wodociągów są nieźle opracowane. Rzeczywistość lubi jednak czasami zaskakiwać, ponieważ różne źródła podają rożne daty budowy. Różnice są znaczne. W Wikipedii można na przykład przeczytać, że stacja pomp Nowe Bielany powstała w 1913 roku. Joanna Kucharzewska w "Architekturze i urbanistyce Torunia w latach 1871 - 1920" pisze, że budowa nowej stacji rozpoczęła się w 1916 roku, natomiast na stronie Toruńskich Wodociągów można przeczytać, że decyzja Deputacji Wodociągowej Rady Miejskiej Torunia o budowie tej stacji pochodzi z 8 grudnia 1925 roku. Między pierwszą i ostatnią datą jest 12 lat różnicy!

Analiza archiwalnych planów miasta wskazuje na to, że rację ma profesor Kucharzewska. Stacja Nowe Bielany pojawia się po raz pierwszy na mapie z 1916 roku. Autorka książki rozbudowie miasta w ostatnich dekadach XIX i pierwszych dekadach XX stulecia pisze jednak o początku budowy. A kiedy był koniec? Proste i jasne pytanie okazało się jednym z tych, które powodują, że im bardziej człowiek szuka odpowiedzi, tym bardziej nie może jej znaleźć. Na poszukiwania w archiwalnych wydaniach gazet i innych dokumentach, które znajdują się w zasobach Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej straciłem sporą część soboty i niedzieli. Bez skutku.

Ze studni frustracji wydobyła mnie jednak żona - Anna Zglińska, która w niemieckiej "Die Presse" znalazła to, czego ja znaleźć nie mogłem - obszerny opis otwarcia stacji pomp Nowe Bielany. Kiedy to było? Na początku września 1917 roku. Jak widać, na planie z roku 1916 została zaznaczona stacja pomp wciąż jeszcze w budowie.

Okazuje się, że twórcy Starych Bielan popełnili błąd, który spowodował, że podczas zwiększonego poboru, w starszej stacji szybko obniżało się lustro wody. W drugiej dekadzie XX wieku do takich sytuacji dochodziło dość często, miasto bowiem się znacznie rozrosło, na dodatek podczas I wojny światowej powstało w nim sporo lazaretów. Dlatego Starym Bielanom potrzebne było wsparcie i rzeczywiście, po uruchomieniu stacji Nowe Bielany sytuacja tak bardzo się poprawiła, że można było przymierzyć się do wyłączenia wieży ciśnień na Mokrem. Wodociągi Mokrego powstały w 1902 roku, jednak dostarczana przez nie woda nie należała do najlepszych.