Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Tajemnice Rynku Staromiejskiego w Toruniu. Poznajcie jego fascynującą historię

Marek Weckwerth
Marek Weckwerth
Rynek Staromiejski w Toruniu i jego monumentalny ratusz. To jak spojrzenie w minione wieki
Rynek Staromiejski w Toruniu i jego monumentalny ratusz. To jak spojrzenie w minione wieki Marek Weckwerth
Rynek Staromiejski w Toruniu to najsłynniejszy główny plac z miast naszego regionu. Nawet w martwym sezonie codziennie tętni życiem i rozbrzmiewa gwarem turystów zachwyconych jego historią i magicznym niemal urokiem.

Obejrzyj: Tak było na Festiwalu Pierogów Świata w Toruniu

od 16 lat

II wojna światowa oszczędziła Toruń i dlatego bez cienia przesady można stwierdzić, że Rynek i cała starówka jest najlepiej zachowanym przykładem gotyckiego i renesansowego budownictwa nie tylko w Kujawsko-Pomorskiem, ale w ogóle od wybrzeża Bałtyku do Krakowa. Cała starówka wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO, czego nie dostąpił np. Gdańsk (z uwagi na nie dość dobrze wykonaną odbudowę po zniszczeniach wojennych).

Przeniesiony w górę Wisły

Toruń ma ten sam – można rzec - zaginiony ślad w historii, co Chełmno. Tak jak Chełmno lokowany był (jako Thorn) tym samym aktem prawnym z 28 grudnia 1233 roku wystawiony przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Hermana von Salzę i tak samo z pierwotnego miejsca lokacji przeniesiony był w inne. Gdyby oba miasta zostały tam, gdzie Salza wskazał, Chełmno zajmowałoby obszar dzisiejszego Starogrodu, a Toruń – Starego Torunia, czyli wsi w gminie Zławieś Wielka, oddalonej od współczesnej toruńskiej starówki o 10 km w dół Wisły.

Toruń został jednak translokowany w nowe miejsce 3 lata później, bo powodzie nie dawały nadziei na spokojne życie i rozwój. Na nowo więc rozpoczęto urządzanie miasta, choć to stare funkcjonowało jeszcze długo w postaci folkwarku i kościoła.

Uważa się jednak, że dopiero odnowiony w roku 1251 akt lokacyjny (bo stary spłonął) – znów jednocześnie dla Chełmna i Torunia - określał nowe terytoria miast i wtedy rozpoczęto ich planową budowę.

- Pierwotnie wszak plac rynkowy Torunia wytyczono w pobliży kościoła farnego, dziś katedry świętych Janów. Jednak miasto bardzo szybko rozwijało się i trzeba był mu większego miejsca. To przy kościele szybko zabudowano – mówi Henryk Miłoszewski, prezes Oddziału Miejskiego PTTK im. Mariana Sydowa w Toruniu.

Na placu stanął ratusz

Około roku 1259 nowy plac o wymiarach 109 na 104 metry niejako wtłoczono między istniejącą już zabudowę i dlatego nie jest idealnie prostokątny. Wydaje się mniejszy niż jest w rzeczywistości, a to z powodu Ratusza Staromiejskiego – jego monumentalnej, zajmującej centralną część Rynku bryle. Mimo to jest dość miejsca na to, aby w cieplejszych miesiącach rozlokować na nim letnie kawiarenki i restauracje i aby w drogę nie wchodziły sobie liczne wycieczki okrążające ratusz, zadzierające wysoko głowy, by dojrzeć szczyt jego wysokiej wieży.

To też może Cię zainteresować

Pierwsze domy przy Rynku musiały być drewniane, ale wkrótce - a to dzięki bardzo szybkiemu bogaceniu się mieszczan na wiślanym handlu - zastępowały je murowane. Przyspieszenie tego procesu nastąpiło jeszcze przed rokiem 1280, gdy Toruń stał się członkiem związku handlowego miast Europy Północnej zwanego Hanzą i oczywiście później aż do wybuchu wojen polsko-krzyżackich w XIV wieku. Jego ludność wzrosła wtedy do ok. 20 tysięcy.

Patrycjusze budowali coraz bardziej okazałe rezydencje, jednak ściśle do siebie przylegające i wszystkie ustawione szczytami do Rynku. Fasady domów były bogato zdobione, a tym bardziej im pozycja społeczna właścicieli i zasobność kiesy były wyższe. Temu samemu mechanizmowi odpowiadało wyposażenie wnętrz. Niektóre siedziby były tak wspaniałe, że z gościny gospodarzy chętnie korzystali przebywający w mieście dostojnicy najwyższych władz państwowych z królami na czele.

Ratusz Staromiejski wznoszono etapami od końca XIII wieku do końca następnego stulecia, ale znany nam kształt zaczął przybierać od roku 1391, gdy było już miejsce po rozegranych sukiennicach, kramach i ławach chlebowych. Obecnie jest to siedziba Muzeum Okręgowego.

Kopernik urodził się przy Rynku?

- Teraz, po długich badaniach, już prawie na sto procent mogę powiedzieć, że Mikołaj Kopernik urodził się w roku 1473 w kamienicy „Pod Lwem” przy Rynku Staromiejskim 36, skoro od roku 1468 należała do jego ojca, także Mikołaja – wyjaśnia Henryk Miłoszewski. - Tej kamienicy już nie ma, stała do drugiej połowy XIX wieku, zaś w roku 1800 na jej fundamentach zbudowano dom towarowy.

Dodajmy, że za miejsce urodzenia przyszłego astronoma oficjalnie uznaje się gotycką kamienicę przy dzisiejszej ul. Kopernika 15/17.

Plac turniejowy i handlowy

Zachodnia części Rynku jest większa niż trzy pozostałe, bowiem przeznaczono jej szczególną rolę – placu turniejowego (na potyczki rycerskie), ale także zgromadzeń mieszczan. W późniejszych czasach, gdy ta część dawnych Prus krzyżackich weszła w granice Polski (czyli od połowy XV w.), zaczęły się tu odbywać uroczystości na cześć polskich królów. Pierwszym tak przyjmowanym władcą był Kazimierz IV Jagiellończyk, który inkorporował Prusy do Polski i zwyciężył Zakon w wojnie trzynastoletniej (1454-1466). 28 maja 1454 roku król odebrał uroczystą przysięgę wierności panów ziemi chełmińskiej oraz starszyzny Chełmna i Torunia.

Najważniejszą rolą Rynku była jednak ta targowa. Handlowano m.in. rybami, zbożem i ziołami, i takie też nazwy, nawiązujące do eksponowanych towarów, nosiły poszczególne części placu. Ławy śledziowe urządzono w wąskim pasażu wychodzącym z północno- zachodniego narożnika Rynku. Jatki urządzono w narożniku wychodzącym na ulicę Szeroką (dawniej Wielką), zaś nabiał sprzedawano na przylegającym do Rynku odcinku Żeglarskiej (dawniej Kurza).

Dziś wszyscy spoglądamy na pomnik Kopernika. Stoi tak od roku 1853, ale w średniowieczu gdzieś tu znajdował się pręgierz. Na Rynku wykonywano też publiczne wyroki śmierci. W pobliżu była też studnia i basenem na potrzeby przeciwpożarowe. W północno-zachodniej części Rynku znajdowała się druga studnia.

Sporo się zmieniło

Układ zachodniej pierzei Rynku diametralnie zmienił się na skutek artyleryjskiego ostrzału oblężonego miasta przez wojska szwedzkie w roku 1703. Na miejscu 9 zniszczonych kamienic wzniesiono m.in. kościół pw. Ducha Świętego (ewangelicki, dziś katolicki kościół akademicki). Od razu widać pewien dysonans architektoniczny, bowiem świątynię zbudowano w roku 1756 w stylu barokowym (wieżę dobudowano w latach 1897-1899).

To też może Cię zainteresować

Kamienice, które możemy oglądać do dziś wokół Rynku w dużej części zatraciło swój pierwotny gotycki i manierystyczny charakter, a to na skutek niewłaściwie przeprowadzonych przebudów w XIX i na początku XX stulecia. Mimo to zachwycają, nie wspominając już o ich wnętrzach, gdzie można jeszcze zobaczyć cenne przykłady malarstwa naściennego tak ze średniowiecza, jak innych epok.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na torun.naszemiasto.pl Nasze Miasto