Kolejny zabytkowy toruński szyld uratowany! Zobaczcie, jak wygląda przedwojenna reklama z ulicy Mickiewicza [Zdjęcia]

Niedawno na forum miłośników bydgoskich kamienic pojawiła się dyskusja o ratowaniu zabytkowych szyldów reklamowych. Jeden z jej uczestników wspomniał, że w Toruniu ludzie zdają sobie sprawę z ich wartości i nawet mają program ratowania tego typu pamiątek. Kilka dni temu sprawa starych napisów na murach wypłynęła także w Chełmnie i tu również Toruń został postawiony jako wzór do naśladowania. Takich przykładów można podać więcej, bo rzeczywiście, odnawiane toruńskie szyldy stały się zauważaną i docenianą atrakcją miasta. Co więcej, z tego historycznego poruszenia korzystają już nie tylko kamienice ze starówki. Dzięki współpracy Biura Toruńskiego Centrum Miasta oraz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, konserwatorki z toruńskiej uczelni kończą właśnie prace przy renowacji reklamy Franciszka Laksa przy ul. Mickiewicza 90.

O szyldzie przedwojennego zakładu fryzjerskiego pisaliśmy trzy lata temu. Kamienica przy ul. Mickiewicza 90 straszyła wtedy odrapaną fasadą, zaś sama reklama, chociaż w stanie równie opłakanym, była widoczna. Od 2017 roku sporo się tu zmieniło, fasada została wyremontowana, natomiast napis niemal dokonał żywota. Na szczęście wcześniej reklamę wziął pod lupę Kamil Snochowski, czyli toruński Literołap. Jego dokumentacja fotograficzna sprzed kilku lat oraz komputerowa rekonstrukcja reklamy, okazały się podczas reanimacji napisu bezcenne.

- Ze wszystkich szyldów, z jakimi mieliśmy do tej pory do czynienia, ten był w najgorszym stanie - mówi Daria Zasada-Kłodzińska z Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, której studenci zajmują się w ramach praktyk ratowaniem starych toruńskich reklam.

Mimo wszystko udało się odtworzyć oryginalne kolory szyldu. Znów potwierdziło się, że dawne reklamy, chociaż widoczne, były dostosowane do budynków, na których się znajdowały. Przy Mickiewicza 90 na przykład, kolor obramowania liter korespondował z kolorem stolarki okiennej i drzwiowej. Niespodzianki? Owszem, były. Pod reklamą Franciszka Laksa znajdowały się pozostałości co najmniej dwóch innych, wcześniejszych.

Takie kolorowe pamiątki nie tylko są ozdobą miasta, ale również kopalnią informacji na temat dawnych toruńskich przedsiębiorców i rzemieślników, oraz doskonałym świadectwem dziejów budynków. Co wiemy o Franciszku Laksie?

W toruńskich księgach adresowych pojawia się w 1932 roku. Mieszkał wtedy przy ul. Słowackiego 67 i jeszcze nie posiadał własnego zakładu. Dorobił się go niebawem, przeprowadzając się do mieszkania nr 1 przy ul. Mickiewicza 90. W 1935 roku skarżył się na ówczesnego właściciela kamienicy Juliana Sommerfeldta, że jego kuchnia jest „niemożliwa do użytku, gdyż niemożna w niej gotować” za sprawą braku wentylacji". Tyle informacji udało się znaleźć w Archiwum Państwowym. Na kilka śladów natrafiliśmy również wertując przedwojenne gazety. W połowie lat 30. Laks wsparł finansowo powodzian, a latem 1937 roku ożenił się z Jadwigą Bursche.

Skoro na ślubnym kobiercu stanął w drugiej połowie lat 30., mógł być Franciszkiem Laksem, który urodził się 1 marca 1913 roku w Gniewkowie i zginął 1 października 1944 roku w Belgii, walcząc w szeregach Batalionu Strzelców Podhalańskich z dywizji pancernej generała Maczka. Co ciekawe, na jego grobie są dwa nazwiska: Franciszek Laks i Franciszek Ksal. Z opisu wynika, że Franciszek Laks służył jako Franciszek Ksal. Pochodzący z Pomorza żołnierze polscy walczący na zachodzie i wschodzie często zmieniali nazwiska, aby w razie czego nie zaszkodzić swoim rodzinom na ziemiach włączonych do Rzeszy.

Kamienica przy Mickiewicza 90. powstała na przełomie XIX i XX wieku, pierwszy jej projekt pochodzi z 1898 roku. Inwestorem oraz pierwszym właścicielem był Robert Majewski, mistrz ślusarski (z jego warsztatu pochodziły m.in. ozdoby dachu Dworu Artusa) oraz właściciel wielu nieruchomości na Bydgoskim Przedmieściu i Rybakach. Kamienicę przy Mickiewicza ozdobił piękną metalową balustradą, która została zdemontowana w 1948 roku.