Powroty do przeszłości. Toruń w fotografii i fotogramach artystycznych

Wystawa - czynna w Domu Eskenów (oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu) od 26 lutego (wernisaż o godzinie 17:00) do 5 kwietnia 2010 r. - będzie jedną z pierwszych prezentacji widoków Torunia w tak szerokim zakresie, utrwalonych na fotografiach i fotogramach artystycznych znajdujących się w zbiorach muzealnych. To dzięki tym widokom można będzie prześledzić dzieje naszego miasta i zachodzących w nim zmian, począwszy od lat 60. XIX wieku, aż do czasów współczesnych.

Wystawie towarzyszy katalog, w którym znajdzie się obszerny wstęp opisujący początki i dalszą historię toruńskich widoków w fotografii i fotogramach, spis około 270 eksponowanych prac, oraz 70 ilustracji przedstawiających miasto Toruń i jego mieszkańców, wykonanych przez ponad 60 autorów. Planowany nakład wynosić będzie 400 egzemplarzy.

Przechowywane w muzealnych zbiorach pierwsze widoki Torunia wykonane zostały przez gdańskiego fotografa Eduarda Flottwela w 1661 roku, kontynuowane następnie w dalszych latach XIX wieku przez Aleksandra Jacobiego. Z początku XX wieku pochodzą zdjęcia wykonane m.in. przez Bernharda Krusego, Hugona Carstensena, Heinricha Gerdoma i kolejnego fotografa z rodziny Jacobich. Z czasów okupacji hitlerowskiej zabytki Torunia oraz różnego rodzaju wydarzenia znane są przede wszystkim ze zdjęć Kurta Grimma. Lata powojenne prezentowane są przez fotografie wykonane przez Alojzego Czarneckiego i Janusza Bułhaka – syna Jana Bułhaka, jednego z najbardziej znanych i cenionych fotografów, który również kilkakrotnie gościł w Toruniu i także wiele miejsca poświęcił toruńskim zabytkom.

Kontynuacją wspomnianych wyżej fotografii jest zbiór fotogramów artystycznych liczący 657 obiektów, wykonanych przez 55 autorów. Najwcześniejsze fotogramy z początku lat 50. w omawianym zbiorze przedstawiają miejsca, których kształt na przestrzeni ponad pół wieku uległ częściowym lub całkowitym zmianom. Przykładem tego są prace ilustrujące fragmenty ulicy Podmurnej i ulicy M. Kopernika oraz południowa panorama Torunia, których obecny wygląd niewiele przypomina ten sprzed lat. Lata 60. prezentowane są przez Grupę „Zero - 61”, działającą w Toruniu w latach 1961 - 1969, której głównym celem było poszukiwanie poprzez fotografię nowych środków wyrazu odbiegających od realiów, oraz eksperymentowanie w dziedzinie technik. Z lat 70. i początku lat 80. w zbiorach znajduje się niewielka ilość obiektów. Są to prace wykonane przez Olgierda Gałdyńskiego, pośród których na szczególną uwagę zasługują Toruńskie impresje, będące jednymi z pierwszych barwnych widoków Torunia, ukazujących symultaniczne przedstawienie fragmentów miasta widzianego o różnych porach roku i dnia.

Najliczniejsza grupę w zbiorach stanowią fotogramy z dalszych lat 80. Organizowane w tym czasie (1983 - 1989) w Toruniu plenery fotograficzne gromadziły zarówno artystów miejscowych jak i wywodzących się z innych środowisk polskich i zagranicznych, którzy widzieli w Toruniu olbrzymi potencjał możliwości artystycznych wypowiedzi. W swoich pracach ukazywali miasto przez pryzmat własnych doznań i odczuć. Toruńskie zabytki, ludzie i toczące się wokoło życie, utrwalone w ułamku sekundy, nabierało zupełnie innego wymiaru. Oczywiście prym wiedzie toruńska starówka, której urokowi poddawali się niemal wszyscy. Najczęściej fotografowane motywy to: gotyckie kościoły, ratusz, nastrojowe i tajemnicze ruiny zamku krzyżackiego, pomnik Mikołaja Kopernika oraz panorama Torunia od strony Wisły. W dalszej kolejności wymienić można urokliwe uliczki takie jak: Ciasna, Podmurna i Bankowa, kamienice mieszczańskie, spichrze, fragmenty architektury i detale architektoniczne, miejskie zaułki i cmentarz św. Jerzego. Częstym tematem były też fragmenty zniszczonych budynków i ukryte przed okiem przechodniów podwórka oraz przyroda otaczająca miasto. Dużym zainteresowaniem fotografików cieszyło się także współczesne budownictwo na obrzeżach miasta, m.in. Rubinkowo, oraz zabudowa dzielnic: Bydgoskie Przedmieście i Winnica. Sporo uwagi autorzy poświęcili też mieszkańcom Torunia, pozostawiając po sobie portrety wielu artystów toruńskich, oraz scenki często humorystyczne z wizerunkami kominiarzy, listonoszy, szewców, kwiaciarek i anonimowych ludzi. Zawartość muzealnego zbioru zamykają barwne i nastrojowe widoki Torunia wykonane w latach 90. i na początku XXI wieku przez Jacka Szczurka..

Miejsce wystawy: Dom Eskenów (oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu), ul. Łazienna 16. Wystawa czynna od 26 lutego (wernisaż o godzinie 17:00) do 5 kwietnia 2010 r.